5 TL'NİN BASILMA HİKAYESİ

Gülçin Tüzel Dokur | 29/07/2019

Dünya’nın en büyük fındık üreticilerinden olan Türkiye için fındık oldukça önemli bir yer taşıyor. Hatta bunun önemini halka gösterebilmek için 1952 yılında 5 liralık banknotun arkasına bile basılmış. Gel görün ki basılmasıyla davalık olması bir olmuş. Bu hikayeyi duyunca oldukça şaşırmıştım. Bakalım siz ne düşüneceksiniz? İşte 5 liralık banknotun ilginç dava hikayesi…

5 Lira’nın Basılma Hikayesi

TCMB’nin 5. Emisyon, 1. tertip olarak 10 Ekim 1952 yılında tedavüle çıkardığı 5 lira İngiltere’de bastırıldı. 9 Ocak 1978’e kadar kullanılan banknotun üzerindeki imzalar Osman Nuri Göver, Reşat Aksan ve Kamil Kıbrızlı’ya ait. 68×150 mm. ebadında olan 5 liranın ön yüzünde Atatürk portresi, arka yüzünde ise fındık toplayan köylü kızları resmi mevcuttur. Fındık üretiminin önemini göstermek amacıyla böyle bir resim tercih ediliyor. Bu resimde aslında 4 kız vardır. Ama en sağdaki kız resimden çıkarılmıştır. Onun neden resimden çıkarıldığı ile ilgili pek bir bilgi yok. Büyük olasılıkla tasarımdan dolayı çıkarıldığı düşünülüyor. Basıldığı tarihten itibaren 5 yıl hiçbir sorun olmadan kullanılıyor. 1957 yılında bir bahar sabahında mahkemeye bir dilekçe veriliyor. Bu dilekçe ilginç bir davanın başlangıcı oluyor.

5’Lira’lık Banknot Mahkemeye Veriliyor.

Resmin orjinali. En sağdaki kız banknota basılmıyor.

1957 yılında, 15. Asliye hukuk mahkemesinde vekillerinin(fotoğraftaki 3 kızdan biri ama kim olduğu bilinmiyor) isteği üzerine İskender Enç ve Cengiz Okaygün isimli iki avukat tarafından bir dava açılıyor. Davanın konusu ise paranın elden ele gezmesinin para üzerindeki resimde bulunun kızların kişilik haklarını zedelendiği ve bu sebeple paranın tedavülden kaldırılmasının istenmesi.

15. Asliye Hukuk Mahkemesi devam eden duruşmalar sonucunda bu davanın hukuki değil ticari bir dava olduğunu belirterek, davanın Ticaret Mahkemesi’nce görülmesine karar veriyor. Avukatlar da bu davayı Ticaret Mahkemesi’nde takibe başlıyorlar. Davanın sonucu konusunda net bir bilgi olmasa da davadan itibaren paranın uzun süre kullanıldığını düşünürsek pek bir sonuç alınmışa benzemiyor. Ya da tazminat ödenmesi şeklinde de sonuçlanmış olabilir.

Resimdeki kızlardan biri olan Haziran 2010’da vefat eden Fatma Ateş, verdiği bir röportajda, fotoğraflarının basılmasıyla ilgili oldukça olumlu yorumlarda bulunmuş.

''Fındık toplarken çekilen ve beş liranın arkasında konulan fotoğraf beni çok gururlandırmıştı. Hiçbir şey talep etmememe rağmen o zaman bana telif ödemişlerdi.''

Fatma Ateş